مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تعريف خوردگي :
خوردگي را تخريب يا فاسد شدن يك ماده در اثر واكنش با محيطي كه در آن قرار دارد ، تعريف مي كنند. مثلاً تخريب رنگ و لاستيك به وسيله نور خورشيد يا مواد شيميايي ، خورده شدن جداره ي كوره ي فولادي سازي ، و خورده شدن يك فلز جامد به وسيله مذاب يك فلز ديگر تماماً خوردگي ناميده مي شوند. خوردگي مي تواند سريع يا كند صورت گيرد.ريل هاي راه آهن معمولاً به آهستگي زنگ مي زنند ، ولي سرعت زنگ زدن آن قدر نيست كه بر كارايي آنها درطول سال هاي زياد اثري بگذارد. ستون آهني معروف دهلي در هندوستان حدود 2000 سال پيش ساخته شده و هنوز به خوبي روز اول است. ارتفاع آن 32 فوت و قطر آن 2 فوت است. لكن بايستي توجه شود كه اين ستون آهني عموماً در شرايط جوي خشك قرار داشته است .
خوردگي فلزات را مي توان برعكس متالورژي استخراجي درنظر گرفت. در متالورژي استخراجي ، هدف عمدتاً به دست آوردن فلز از سنگ معدن و تصفيه يا آلياژسازي آن براي مصارف مختلف مي باشد. اكثر اكسيژن منجر به تشكيل اكسيد آهن هيدراته مي گردد ، اگرچه اكثر فلزات موقعي كه ‌آهن و فولاد به كار مي رود ، بنابراين مي گوئيم فلزات غيرآهني خورده مي شوند و نمي گوئيم زنگ مي زنند.
محيط هاي خورنده :
عملاً كليه ي محيط ها خورنده هستند ، لكن قدرت خورندگي آنها متفاوت است .مثال هايي در اين مورد عبارتند از : هوا و رطوبت ، آب هاي تازه ، مقطر ، نمكدار ، معدني ، آتمسفرهاي روستائي ، شهري و صنعتي ، بخار و گازهاي ديگر مثل كلر ، آمونياك ، سولفورهيدروژن دي اكسيد گوگرد و گازهاي سوختني ، اسيدهاي معدني مثل اسيد كلريدريك ، سولفوريك ، نيتريك ، اسيدهاي آلي مثل نفتنيك ، استيك ، و فرميك ، قليائي ها ، خاك ها ، حلال ها ، روغن هاي نباتي و نفتي ، انواع و اقسام محصولات غذايي به طور كلي مواد معدني خورنده تر از مواد آلي مي باشند. مثلاً خوردگي در صنايع نفت بيشتر در اثر كلرور سديم ، گوگرد ، اسيد سولفوريك و كلريدريك و آب است تا به خاطر روغن ، نفت و بنزين . كاربرد درجه حرارت ها و فشارهاي بالا در صنايع شيميايي باعث امكان پذير شدن فرآيندهاي جديد يا بهبود فرآيندها قديمي شده است ، به عنوان مثال راندمان بالاتر ، سرعت توليد بيشتر ، يا تقليل قيمت تمام شده . اين مطلب همچنين در مورد توليد انرژي از جمله انرژي       هسته اي ، صنايع فضائي و تعداد بسيار زيادي از روش ها و فرآيندها صادق است. درجه حرارت ها و فشارهاي بالاتر معمولاً باعث ايجاد شرايط خوردگي شديدتري مي گردند. بسياري از فرآيندها و عمليات متداول امروزه بدون استفاده از مواد مقاوم در برابر خوردگي غيرممكن يا غيراقتصادي مي باشند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

در نيمه دوم قرن بيستم پيشرفت سريعي در آبهاي زير زميني در چندين صحراي بزرگ دنيا بوجود آمد . نتايج اوليه فعاليت در صحرا و شبه جزيه عرب وجود مقادير عظيمي از آبهاي ذخيره شده در زير خاك صحرا را به اثبات مي رساند . اين پيشرفت مرهون تلاشهاي مهندسان و زمين شناسان آبهاي زير زميني ، كاركنان احداث چاه ، و رهبران سياسي است كه به خود جرأت دادند تا تحقيقاتي را بر عليه نمونه هاي پذيرفته شده منابع آبي به راه اندازند .
چند عامل ، برنامه هاي توسعه هاي آبي را در مناطق خشك و باير ممكن مي سازد :
1) بيابانها فضاهاي خالي از جمعيتي را بدست مي دهند .
2) آب و هواي مطلوب براي رشد محصولات تقريبا در تمام طول سال
3) مناطق وسيعي از خاكهاي خوب و قابل قبول و نيز نيازهاي تركيب غذايي براي افرادي كه در صنعتهاي منابع معدني و نفتي در مناطق بياباني هستند .
در كل جهان ، سفره هاي آبخيز هيچ گاه به عنوان ذخاير منابع آلي حقيقي درنظر گرفته نشده اند . برعكس ، آنها تنها به عنوان مخازن نگهداري سهم هاي ساليانه ي آنچه كه متاسفانه بازده مطمئن به شمار مي رود ، در نظر گرفته مي شوند . هنگامي كه آبگيري به هر طريق قابل ملاحظه تحليل رود ، افزايش ساليانه آب زيرزميني از روي آن كم مي شود . اما در حقيقت ، ذخيره ي آبهاي در سطح ( روزميني ) كه پر باقي مي ماند به همان اندازه ضعيف مديريت و هدايت مي شود كه ذخيره اي كه خالي باقي مانده است ، به همين منوال ذخيره ي آبهاي زيرزميني نيز ضعيف هدايت مي شود ، هنگامي كه مجاز به بالا و پايين شدن در برابر نوسانات چرخه ي طبيعي و نيازهاي جمعيت انساني نمي باشند .
هدايت آبي  صحيح، استفاده ي مطلوب از منابع موجود در جهت تامين بزرگترين مصلحت عمومي است . اين امر شامل هماهنگي جنبه هاي طبيعي هم  چرخه ي آبي و هم هر عمل مصنوعي كه بتوان بر روي آن انجام داد ، به جز ، در بيشترموارد ، انتقال درون آبگيري آبهاي سطحي كه به شدت گران و غير اقتصادي است .
مفهوم چرخه ي آب چنان به صورت عمومي پذيرفته شده است كه مشكل بتوان تاريخچه درازي را كه پس توسعه و نمايش آن ، از ابتداي تاريخ تا همين اواخر ، كه به ندرت به ربع قرن مي رسد . درك كرد . مفهوم مركزي درعمل هيدولوژي چرخه ي آبي است ، اصطلاحي ساده براي نشان دادن چرخش آب از دريا ، از طريق جو ، به زمين و از آنجا با وقفه هاي بسيار دوباره به دريا از طريق مسيرهاي روزميني و زيرزميني و قسمتي نيز توسط تبخير مجدد و تعرق از گياهان ، درياچه ها و چشمه ها . اين شامل اندازه گيري مقادير و سرعت هاي حركت آب در تمام زمانها و در هر مرحله اي از جريانش در ذخاير چندگانه ، از ارتفاع 15 كيلومتر بالاي زمين تا عمق 5 كيلومتري زير زمين مي شود . اين ذخاير شامل رطوبت جوي ، اقيانوس ها ، رودها ، درياچه ها ، يخ پهنه ها ، خاك و آبهاي زيرزميني مي شوند . مكانيزم انتقال از يك حالت فيزيكي يا سفره ي آبخيز به حالت فيزيكي يا سفره ي آبخيزي ديگر يا جاذبه است يا انرژي خورشيدي طي دوره هايي كه از چندين ساعت تا هزاران ساعت در تغييرات است . پيشگام تحقيقات آبهاي زيرزميني فشرده آدلف تيم آلماني (Adolph Theim) بود كه روش هاي حوزه اي را براي تست گرفتن از جريان آبهاي زير زميني معرفي كرد و قانونهاي جريان را در توسعه ي ذخاير آبي به كار گرفت . تحت تاثير او، آلمان تبديل به كشور پيشرو درتامين شهرهايش با آبهاي زير زميني شد ، و هنوز هم بيش از 80% از نيازش را از چاه ها بيرون مي كشد .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آلودگي آب

بيش از 70 % سطح زمين پوشيده از آب است ، آب بدون شك گرانبهاترين منبع طبيعي در سياره ما مي باشد . بدون اين ماده بي همتاي مركب از هيدروژن و اكسيژن زندگي در روي زمين وجود نداشت . اين ماده براي رشد و نمو هر چيزي در سياره ما ضروري است . گرچه ما به عنوان انسان اين حقيقت را مي دانيم ، ولي با آلوده كردن رودخانه ها ، درياچه ها و اقيانوسها اين را ناديده مي گيريم . در نهايت ما به سياره خودمان به آرامي آسيب مي رسانيم تا جائي كه ارگانيسمها با يك سرعت خطرناكي مي ميرند .

آلودگی جهانی آب

آمارها نشان داده است که نزدیک به 1.5 میلیارد نفر در دنیا آب نوشیدنی سالم ندارد و کمتر از 5 میلیون نفر سالیانه در دنیا به علت آبهای آلوده و بیماریهای مرتبط با آلودگی آب می میرند. بیش از 70 درصد سطح سیارات را اقیانوسها فرا گرفته است. ناخالصی های فاضلاب، فضولات و آلودگی های نفتی اقیانوسها را نیز تحت الشعاع قرار داده است و بیشتر سواحل را آلوده کرده است. این آلودگی ها بیشتر محدود به حوالی سواحل اقیانوسها و دریاها است چون بخش عظیمی از باکترهای فاضلابها، بیشتر جانوران و آبزیان نزدیک به ساحل را در معرض خطر قرار داده و از بین می برد.

بررسي آلودگي آب با استفاده از تصاوير ماهواره اي

تصاوير ماهواره اي، به دليل ويژگي هاي خود و بخصوص تكراري بودن، زمينه هاي مناسبي را براي مطالعه آب به عنوان يكي از منابع زميني، فراهم نموده اند. به طور كلي بيشترين مقدار اشعه خورشيد، در لايه هاي فوقاني (حدود دو متري آب) جذب مي شوند و اين خاصيت، بستگي زيادي به نوع طول موج دارد. اشعه مادون قرمز انعكاسي در چند سانتي متري از سطح آب جذب مي شود و موجب ظهور زمينه سياه بر روي تصاوير ماهواره اي مي شود. موج آبي، هر چند بطور محسوس در آب نفوذ مي كند ولي در عين حال در لايه هاي فوقاني به سرعت متفرق مي شود و رنگ آبي را براي آب، موجب مي گردد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

با وجود اینکه حدود یک قرن از ورود هیدرازین به صنایع مختلف می‌گذرد، شروع بررسی تاثیرات این ماده بر بدن انسان و محیط زیست بصورت جدی به زمانی برمی‌گردد که برخی از ترکیبات هیدرازین بعـنوان دارو در درمان بیماری‌ها بکار برده شد. منابع طبیعی ورود هیدرازین به محیط زیست اولین منبعی که در آن هیدرازین وجود دارد، گیاه توتون است. طبق مطالعات انجام گرفته ، در هر نخ سیگار حدود 23 تا 43 نانو گرم هیدرازین وجود دارد. همچنین بررسی‌های انجام گرفته نشان داده است که برخی آنزیمهای نیتروژناز نیز منبع دیگری برای هیدرازین هستند. در عملکرد آنزیمهایی که در تثبیت نیتروژن خاک دخالت دارند، هیدرازین بعنوان حد واسط وجود دارد. منابع مصنوعی هیدرازین هیدرازین در حین استفاده در محیط‌های باز و نیز به هنگام ذخیره‌سازی و حمل و نقل وارد جو می‌شود. در آلمان ، ضریب نشر آن در جو در حین تولید حدود 0.06 تا 0.08 کیلوگرم بر تن تخمین زده شده است. گفته شده است که حدود 0.2 تا 0.3 کیلوگرم از هر تُن هیدرازین مورد استفاده ، وارد جو می‌شود. تخلیه تصادفی به آب ، هوا و خاک در حین حمل و نقل ، استعمال و از بین بردن نادرست ضایعات هیدرازین در مقادیر زیاد نیز می‌تواند باعث آلودگی محیط با هیدرازین شود. حمل و نقل هیدرازین طبق مقررات بین المللی ، حمل و نقل هیدرازین آبدار و محلول‌های آبی آن ، باید در ظروف فلزی با لایه‌های پلی اتیلن ، ظروف فولادی یا پلاستیکی در بسته صورت گیرد. در برخی از نیروگاه‌های کشور که عمده‌ترین مصرف‌کننده هیدرازین در کشورند، متاسفانه هیدرازین اغلب بدون رعـایت کوچکترین موارد ایمنی جابجا و مصرف می‌شود. دفع ضایعات هیدرازین برای دفع ضایعات هیدرازین ، آن را دست کم تا غلظت 400 گرم بر لیتر رقیق و سپس با محلول رقیق اسید سولفوریک ، خنثی و به همراه آب زیاد وارد فاضلاب می‌کنند. محلولهای 0.1 میلی گرم برلیتر هیدرازین می‌تواند برای موجودات آبزی سمی باشد. از روشهای دیگر دفع ضایعات هیدرازین می‌توان به سوزاندن هیدرازین با حلالهای هیدروکربنی ، رقیق کردن با آب زیاد و اکسایش با موادی مانند هیدروژن پروکسید و کلسیم هیپوکاریت اشاره کرد. انتشار و پراکندگی و جابجایی هیدرازین در محیط فشار بخار هیدرازین خالص در دماهای معمولی بسیار پایین است. ولی با وجود این سرعت تبخیر آن از سطح مایع به حدی است که می‌تواند در شرایط جوی نامطلوب (سکون نسبی هوا) در فاصله 2 کیلومتری محل ریزش هیدرازین (در جهت باد) غلظت بخار آب هیدرازین را در جو محیط به حدود چهار Mg\m3هوا برساند که این مقدار ، هر چند ممکن است از لحاظ بویایی قابل تشخیص نباشد، ولی از لحاظ خطرهای تنفسی برای موجودات زنده قابل توجه و خطرناک است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

در دو دهه اخیر به ویژه در سال‌های پایانی قرن بیستم آب به‌عنوان یک موضوع مهم در کانون مباحثات و مذاکرات بین‌المللی قرار گرفته است و تقریباً هیچ نشست بین‌المللی که در آن آتیه اداره جهان در هزاره سوم میلادی مطرح می‌باشد را نمی‌توان سراغ گرفت که آب و مدیریت آن به‌صورت یکی از اصلی‌ترین عوامل و عناصر در دستور کار آن قرار نداشته باشد، اگر در گذشته مشکلات و مسائل مدیریت آب در مقیاس محلی مطرح بود اکنون و در آینده این مشکلات در مقیاس ملی و منطقه‌ای و حتی جهانی بروز خواهد نمود در کشور ما نیز حفاظت از منابع آب و خاک و مدیریت مشارکتی بهره‌برداری و نگهداری از تأسیسات آبی موضوع قابل توجه و مهمی است که بایستی جدی تلقی شود و عدم توجه به این امر خسارت فراوانی خواهد داشت که جبران آن بسیار دشوار است.
از طرفی به علت ساختار دولتی مطالعه، اجراء و بهره‌برداری و نگهداری پروژه‌های تأمین، انتقال و توزیع آب بدون مشارکت بهره‌برداران در امور فوق علی‌رغم سیاست‌های کلان دولت در برنامه‌های ۲،۳و۴ در تصویب مفاد قانونی در زمینه اعمال مدیریت بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آبی توسط تشکل‌های مناسب بهره‌برداران، بر اساس تحقیقات و پژوهش‌های انجام یافته به دلیل عدم اجرای مواد قانونی موجود و وجود خلاءهای قانونی دیگر که می‌توان به‌عنوان نمونه به مواردی هم‌چون نحوه ایفای نقش تشکل‌های آب‌بران با هدف کاهش تصدی‌گری دولت، نحوه پایداری تشکل‌های آب‌بران، مکانیزم تعیین هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری از محل آب‌بها و ... اشاره کرد این امر مسکوت مانده است و عدم رعایت موارد ذکر شده باعث فرسوده شدن زودهنگام تأسیسات آبی، کاهش عمر مفید تأسیسات و ابنیه‌ها، کاهش راندمان آبیاری و تولید و سردرگمی بهره‌برداران و در نتیجه تلفات بسیار زیاد آب در این بخش شده است.
در این مقاله به‌طور مشروع به مشکلات موجود، ضرورت‌ها و خلاء‌های قانونی و هم‌چنین مواد قانونی اجراء نشده در این زمینه پرداخته شده است و متعاقب آن با توجه به تجربیات نگارندگان این مقاله پیشنهاداتی جهت ساماندهی نظام بهره‌برداری و چگونگی روند ایجاد تشکل‌های آب‌بران در راستای رویکرد جهانی و سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی به منظور ارتقاء فرهنگ مشارکت بهره‌برداران در امور مربوط به مدیریت تأمین، انتقال و توزیع آب و نگهداری تأسیسات آبی ارائه می‌گردد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

سیر تولید در صنعت آب کشور، مشکلات و موانع پیش روی تولیدکنندگان و نظارت و حمایت دولت دغدغه‌هائی است که دست‌اندرکاران با آن روبه‌رو هستند. در این مبحث ماحصل گفتگوی خسرو رفیعی مدیرمسئول نشریه مهرآب با آقایان مهندس احمد رحمان‌داد مدیرعامل شرکت آدلران، مهندس سیدحسین طالب‌پور مدیرعامل شرکت آب ایران، با موضوع بحران تواید در صنعت آب کشور از نظرتان می‌گذرد.
● رفیعی: سال گذشته قرار بر این بود که عملیات لوله‌گذاری فاضلاب تهران بودجه‌ای اختصاصی پیدا کند که انجام نشد و قرار بود که از سازمان صندوق توسعه اسلامی اقدام شود که در آن‌جا هم موفق نبودیم. از طرف دیگر ۵ میلیارد تومان از طریق بودجه‌های عمومی قرار بود که به فاضلاب تهران داده شود که متأسفانه آن هم عملی نشد و از همه مهمتر این تعرفه‌هائی که برای شبکه فاضلاب تهران پیش‌بینی شده به یکباره قیمت انشعاب‌های تهران به یک دهم سال گذشته رسیده که این امر باعث شده که مشترکین سال‌های گذشته برای پس گرفتن حق انشعاب خودشان مراجعه کردند
نتیجه این‌که درآمد پائین آمد و بودجه اختصاص پیدا نکرد آن هم برای طرح فاضلاب تهران که مهمترین طرح محیط زیستی کشور اعلام شده، به هر حال بحث بحران آب با بارش نسبتاً خوب امسال کمی تلطیف شد اما اوضاع این‌گونه نخواهد ماند. با توجه به مسائل گفته شده موقعیت صنعت آب را نسبت به چند سال پیش چگونه می‌بینید؟ و به نظر شما ما در حال پیشرفت هستیم یا درجا زدن؟ به‌خصوص که امروز بحث خصوصی‌سازی هم مطرح است؟
● طالب‌پور: بنده از سال ۵۱ در این صنعت حضور دارم، کار را در یک شرکت تصفیه استخر آغاز کردم. بعد در سال ۵۶ شرکت آب ایران را تأسیس کردیم.
تا قبل از سال ۵۷ به شرکت‌ها برای معرفی رسوب‌گیری مراجعه می‌شد، به علت کم بودن هزینه دیگ بخار شرکت‌ها خیلی به رسوب‌گیر توجه نمی‌کردند و اما پس از سال ۵۷ به علت واقعی شدن هزینه دیگ بخار با دلار ۷ تومان کسی دیگ بخار تحویل به آنها نمی‌داد که کم‌کم به سراغ رسوب‌گیر و سخت‌گیر آمدند و به دنبال اطلاعات در این زمینه بودند اما در همین مقطع زمانی یعنی سال ۵۷و۵۸و۵۹ هم به دلیل جنگ و هم به دلیل مسائل دیگر شاهد تعطیلی بودیم و در مورد استخرهای خانگی حتی صحبت هم نمی‌شد. لذا این صنعت هم‌چنان درجا زد تا این‌که کم‌کم بحث درخواست آب مطرح شد و اولین نمایشگاه توسط مهندس زنگنه به نام آب و آب و فاضلاب و کشاورزی در نمایشگاه بین‌المللی راه‌اندازی شد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

کم آبی و پس لرزه های ناشی از آن بیش از هر موضوع دیگری کشور ایران را درسال ۸۷ تحت تاثیر خود قرار داده است. با گذشت ۴ ماه از سال ، طی ماه های اخیر بر اساس آمارهای موجود وضعیت ذخیره آب سدهای کشوردروضعیت هشدار قرار گرفته و به تبع آن تولید برق ، تا مین آب شرب شهرهای کوچک و بزرگ و روستاهای کشور و همچنین آب لازم برای کشاورزی در مناطق مختلف کشور از این بحران تاثیر پذیرفته اند. خشکسالی و کم آبی سال آبی ۸۶ و ۸۷ در منطقه و ایران یکی ازخشکسالیهای کم سابقه در دهه های اخیر ایران است.
ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک جغرافیایی که دو سوم خاک کشور را فرا گرفته و بخش کوچکی از آن را جلگه های حاصلخیز تشکیل داده از جمله مناطقی است که طی سال های متمادی هر از گاهی با بحران خشکسالی مواجه بوده است.
به طوری که اگر بارندگی و بارش در سال آبی که از نیمه دوم سال آغاز شده و اواخر نیمه نخست سال بعد به پایان می رسد در حد کافی نباشد انواع و اقسام هشدارهای مربوط به آن از جمله جیره بندی و امثال آن به موضوع روز جامعه تبدیل می شود. در ماه های ابتدای نیمه دوم سال ۸۶ بسیاری از دستگاه های دست اندرکار در موضوع آب و خشکسالی خبر از سالی همراه با ۲۰ درصد کاهش بارندگی برای ایران داده بودند اما آمارهای اواخر بهمن به نحوی بود که ۲۵ درصد کاهش را نشان می داد و اسفندماه نیز خشک ترین ماه های سال در ۴۰ سال اخیر برای کشور رقم خورد تا به فاصله چند ماه بعد بسیاری از استان های ایران در مرز خشکسالی به سر برند.براساس آمارها، در مجموع سال آبی اخیر ۱۰۰ میلیارد مترمکعب کاهش بارش را نسبت به متوسط داشته ایم و کشور با ۲۰ میلیارد مترمکعب کاهش روان آب مواجه شده است.
از سوی دیگر با وجود کمبود میانگین بارندگی در کشور و وجود منابع آب معدود، دو برابر شدن جمعیت کشور طی چند سال گذشته، سرانه آب را در کشور افزایش داده است. بر این اساس طی دهه های اخیرانجام پروژه های سد سازی برای تامین آب و نیروی برق در کشور مورد توجه قرار گرفته و طی سال های گذشته دولت ها را واداشته تا منابع عظیمی از پول را در راه تامین این امر سرمایه گذاری کنند تا جاییکه ایران جزو سه کشور بزرگ سدساز منطقه قرار گرفته است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب