مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تعاریف :

آب آشامیدنی :
منظور آبی است که عوامل فیزیکی ، شیمیایی ، بیولوژیکی و رادیونوکلوئیدی در حدی باشد که مصرف آن جهت آشامیدن عارضه سوئی در کوتاه مدت  یا دراز مدت در انسان ایجاد نکند.
دفع فاضلاب :
منظور سیستم فاضلابی است که طبق اصول بهداشتی به چاههای جاذب با مخزن سپتیک و یا شبکه جمع آوری و تصفیه وصل می گردد.

دسترسی خانوار به منابع تأمین آب بهسازی شده :
۱ – حداقل بیست لیتر برای هر نفر در شبانه روز
۲ – دسترسی خانوار به شبکه لوله کشی توسط شیر برداشت به انشعاب عمومی یا انشعاب خصوصی ، چشمه بهسازی شده ، قنات بهسازی شده ، چاه بهسازی شده یا برکه بهسازی شده و جمع آوری آب باران
۳- منابع تأمین آب در فاصله ۱ کیلومتری محل سکونت خانوار یا حداقل ۳۰ دقیقه پیاده روی واقع شده باشد .

 روش انجام کلرسنجی از آب:
۱ - باز گذاشتن شیر آب بمدت یک دقیقه
۲ - شستشوی محفظه کیت کلرسنج با آب مورد نظر
۳ - استفاده از معرف ها یا قرص طبق دستورالعمل سازنده کیت
۴ - اختلاط کامل نمونه آب با معرف
۵ - قرائت میزان کلر آزاد باقیمانده بلافاصله بعد از اختلاط
۶ - مطابقت با مقدار توصیه شده در استاندارد ملی ۱۰۵۳ ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آب آشامیدنی
۷ - شستشوی کیت در پایان کار

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اشيريشيا كليفرم ( كليفرم روده اي )    E. Coli Coliform

اين شاخص معرف آلودگي آب به فاضلاب هاي انساني و حيواني است. بنابراين بهداشتي بودن آب را مد نظر دارد. دلايل استفاده از كليفرم روده اي به عنوان شاخص  بهداشتي بودن آب عبارتند از :
• در برابر شرايط نامساعد محيط مثل دما و يا PH مقاومت بالايي دارند بطوري كه اگر به خاطر نامساعد بودن محيط ، كليفرم روده اي از بين برود مي توان با اطمينان گفت كه هيچ ويروس و يا باكتري بيماري زايي نمي تواند در آن محيط وجود داشته باشد.
• تعداد ( غلظت ) اين باكتري بسيار زياد است و پس از رقيق شدن هاي مكرر هم مي توان اطمينان داشت كه اگر هر نوع باكتري در نمونه باشد ، حتما كليفرم روده اي هم هست.
•طرز تشخيص اين باكتري در مقايسه با ساير باكتري هاي بيماري زا ، بسيار ساده و ارزان است.
با توجه به مطالب فوق، در صورتي كه در يك نمونه آب، كليفرم روده اي وجود نداشته باشد، مي توان اطمينان داشت كه هيچ ويروس يا ميكروب ديگري در آن نمونه موجود نيست، و در صورتي كه در يك نمونه آب كليفرم روده اي موجود باشد، مي توان با اطمينان آب را آلوده اعلام كرد. لذا در آزمايشگاهها جهت ارزيابي آلودگي آب، تعداد كليفرم روده اي را شمارش و با توجه به آن نظر مي دهند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

یکی از اصلی ترین مشکلات بیمارستانها در طول زمان بهره برداری و استفاده و نگهداری   ٬  مشکلات شبکهء فاضلاب بیمارستان میباشد .
 گذشته از مباحثی که در طراحی شبکه فاضلاب بیمارستانی بایستی مد نظر قرار گیرد ٬  بعلت الزامات خاص  فضای درمانی  ، مواردی همچون  :  بهسازی  اجتناب ناپذیر  تجهیزات و بخش های  بیمارستانی  ،  تغییرات مداوم  در انواع تجهیزات پزشکی  و بیمارستانی  جدیدالورود  و . . . . .  موجب میگردد تا همواره  در لوله کشی های سیستم  فاضلاب بیمارستانی  شاهد  تغییراتی در طول شبکه - شیب شبکه  - قطر شبکه - و ....  بوده   و به همین دلیل  بیشترین حجم عملیات  نگهداشت اماکن درمانی  را  ، تغییرات و تعمییرات شبکه فاضلاب بیمارستانی به خود اختصاص میدهد .
بایستی توجه  نمود که در توسعه و  بازسازی بخش های بیمارستانها   ٬   مصارف جدیدی  که منجر به  تغییرات در حجم  و  نوع  فاضلاب حاصله  خواهد شد ٬  ایا با توان و  قطر  و شیب  و  طول شبکهء  لوله های فاضلاب  موجود  همخوانی دارد یا خیر  ؟
 پس از در نظر گرفتن این مهم ٬  یادمان باشد   در هر شرایطی  لوله های افقی  فاضلاب در بیمارستانها  ٬ بایستی سریعا و  با کمترین فاصله  به لوله های اصلی عمودی ( رایزرهای عمودی ) وصل و ادامه آنها به صورت عمودی قرار گیرد .  فاضلاب بیمارستانی میتواند  مملو  از انواع  وسایل یکبار مصرف بهداشتی  -  تکه های پوسیدهء طی های طنابی نظافتچی ها   - لوازم بهداشتی زنانه  -  چسب و باندهای طبی - و . . . . باشد .  لهذا  قطر لوله ها و عمودی بودن انها در هر شرایطی بایستی در  الویت انتخاب و اجراء باشد  . همواره متذکر شده ام که   لولهء  فاضلاب  افقی  ٬  یعنی بمب ساعتی ٬  اگر به این موضوع توجه نشده باشد ،  شما هر لحظه بایستی امادگی گرفتن لوله فاضلاب  افقی در بیمارستان را داشته باشید .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

نشانه های نیترات :
نیترات بدون رنگ ،‌بدون بو و بدون طعم بوده و در آبهای آشامیدنی بدون آزمایش قابل تشخیص نمیباشد لذاپیشنهاد می گردد، آب مصرفی گروه سنی کودکان ، زنان باردار،‌مادران شیرده و سالمندان آزمایش ونیترات آن محاسبه گردد.گروه ها ی مذکور جز ء گروه های در معرض خطرآلودگی آب به نیترات و نیتریت هستند.نیترات بطور طبیعی در حدغلظت کمتر از حد مجاز ، در آبهای آشامیدنی و آبهای زیرزمینی وجود دارد . آزمایش اولیه ، برای تعیین میزان نیترات منابع آب ضروری است ، بنا براین اگر تا کنون نیترات منابع آبی آزمایش نگردیده ، لازم است آزمایش اولیه انجام گیرد . هر نوع فعالیتی در نزدیک چاه های آب میتواند سبب آلودگی شود.در صورت وجود منابع نقطه ای آلوده کننده مانند محل زندگی دام ها، محل دفع فاضلاب درمجاورت چاه های خانگی ، لازم است حداقل سالی یک بار آزمایش نیترات انجام و با پایش کیفی آن تغییرات غلظت نیترات بررسی گرددودر صورتیکه چاه درمعرض منابع غیر نقطه ای مانند کاربرد کودهای کشاورزی قرار گرفته باشد ، پایش کیفی برای بررسی تغییرات غلظت نیترات کمتر مورد نیاز میباشد ، حداقل هر دو یا سه سال یکبار،‌بمنظور بررسی ضریب افزایش غلظت نیترات باید آزمایش شوند ( نیتریت،نیترات،آمونیاک،TKN) و اگر کودیا فضولات حیوانی در اطراف منابع آب پراکنده شده باشد باید هر چه سریعتر نسبت به جمع آوری و دفع آن اقـدام و آب چاه ( منبع آب) آزمایش گردد. متاسفانه ، نیترات ناشی از پراکندگی کود یا فضولات حیوانی دراطراف منابع آب ،ممکن است نتواند به سرعت در لایه های خاک حرکت و به آب نفوذ پیدا کند ، بنا بر این بمنظور بررسی اثرات آلوده کننده ها ، آزمایش سالیانه نیترات جهت پایش کیفی آن توصیه میگردد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

روش های که می‌تواند جهت تصفیه فاضلاب مد نظر قرار گیرد شامل موارد ذیل می‌باشد:
 
الف – برکه های تثبیت (WSP)
ب- لجن فعال هوادهی گسترده همراه با رشد چسبیده بصورت نرخ بالا(Highrate : Extended Aeration)
ج- راکتورهای تخلیه تناوبی (Intermittent Cycle Extended Aeration)
د – سیستم لجن فعال همراه با رشد چسبیده (IFAS)
و- لاگون‌های هوادهی (Arated Lagoon )
هـ- سیستم لجن فعال متعاقب فیلتر چکنده (Trickliy filter- Actived Sludge )

  استخرهای تثبیت فاضلاب
استخرهای تثبیت فاضلاب در ساده ترین شکل خود حوضچه های عریض و کم عمقی هستند که در آن فاضلاب خام به روش های کاملاً طبیعی و در اثر واکنش جلبک ها و باکتری ها تصفیه می گردد. هزینه‌های ساختمانی، میزان سرمایه گذاری اولیه و تعمیرات مورد نیاز آنها پایین و بهره برداری و نگهداری از آنها بسیار آسان و کم هزینه است. در ضمن در این روش کاهش کلیفرم های مدفوعی نسبت به سایر روش های تصفیه فاضلاب بیشتر می‌باشد.
استخرهای تثبیت فاضلاب بدون شک در مناطق گرمسیری و جایی که زمین کافی در اختیار باشد یکی از مؤثرترین روش های تصفیه فاضلاب است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

چه برای مصارف آشامیدنی و چه برای مصارف صنعتی، معمولا آب طبیعی احتیاج به تصفیه دارد. تصفیه آب برای مصارف آشامیدنی هم آسان تر و هم ارزان تر از تصفیه آب برا ی مصارف صنعتی است.

نگرانیهای اساسی در مورد آب آشامیدنی عبارتند از:

▪ باکتری های بیماری زا ( پاتوژن ها ) در آب.

▪ کمبود و یا وجود زیادی غلظت بعضی از یونها که در سلامتی انسان نقش دارند مانند: یون فلوئور.

▪ ذرات معلق در آب.

▪ بو و مزه آب.

دامنه نگرانی های اساسی در مورد آب های صنعتی بستگی به محل مصرف آب دارد. آب به صورت های متفاوت در صنایع وابسته مطرح می شود:
۱) به عنوان ماده اولیه برای تهیه محصول نهایی، بدون اینکه تغییر شکل دهد.

۲) به عنوان ماده اولیه برای شرکت در واکنش شیمیایی تهیه محصول نهایی.

۳) به عنوان حلال موادی که در واکنشهای شیمیایی شرکت می کنند.

۴) به عنوان ماده واسطه انتقال حرارت از دمای زیر صفر( آب نمک ) تا دمای بخار آب.

۵) به عنوان ماده ذخیره کننده انرژی.

۶) به عنوان ماده واسطه جهت خارج کردن مواد ناخواسته (زائد).

۷) به عنوان سپر محافظتی در برابر گرما و تشعشع آب سنگین( D۲O ) مورد استفاده در نیروگاهها.

۸) به عنوان ماده ای راحت و ارزان جهت استاندارد ساختن دستگاههای اندازه گیری دما،دانسیته و ویسکوزیته.

۹) به عنوان ماده اصلی جهت مبارزه با آتش به جز در موارد استثنائی مثل مواد نفتی.

۱۰) خصوصا در مهندسی شیمی و پترو شیمی، بسیاری از فرایندها همانند نمک زدایی، خشک کردن، تبخیر کردن، کریستالیزاسیون، اختلاط، رزین های تعویض یونی، رطوبت زدایی، جذب سطحی و غیره در ارتباط مستقیم با آب هستند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

گندزدایی آب آشامیدنی
 با هدف انهدام عامل‌های میکروبی بیماری‌زا، کنترل میکروارگانیسم‌های مزاحم، ممانعت از رشد مجدد میکروبی در شبکه‌های آب‌رسانی و حذف یا تقلیل رنگ، طعم و بوی آب به انجام می‌رسد. نیل به موفقیت در این امر، تمهیدهای ویژه‌ای از حوضه‌ی آبریز تا مصرف‌کننده را طلب می‌کند و نخستین شرط تحقق آن، پیش‌بینی تمهیدهای مدیریتی و فنی برای ممانعت و یا تقلیل ورود آلاینده‌ها به منابع آب است.
در رویکردهای نوین مدیریت کیفیت آب نیز، حفاظت منابع آب، به کارگیری فرآیندهای مناسب و حفاظت از آب تولید شده در مراحل ذخیره‌‌سازی و توزیع و سرانجام گندزدایی آب، به عنوان راهبردهای نیل به سلامت آب آشامیدنی اعلام و برای کنترل کیفیت آب در منابع تأمین، شاخص‌های کدورت، رشد جلبک‌ها، رنگ، هدایت الکتریکی و رخدادهای هواشناسی، در تصفیه‌خانه‌ها، شاخص‌های غلظت و زمان تماس عامل گندزدا، pH، کدورت و رنگ و در شبکه‌ی توزیع، شاخص‌های کلر باقی‌مانده، کدورت، اشریشیاکلی‌گرماپای، شمارش جمعیت میکروبی(HPC) و فشار آب توصیه شده است.
به دلیل مزایای متعدد کلرزنی در تحقق سلامت میکروبی آب، سازمان جهانی بهداشت به صراحت اعلام کرده است که”پیامدهای بهداشتی ناشی از فرآورده‌های جانبی کلرزنی، در مقایسه با عدم کفایت انجام آن، بسیار جزیی است و کلرزنی آب بدون توجه به کنترل فرآورده‌های جانبی حاصل از آن باید انجام ‌شود”. مطالعه‌‌های اپیدمیولوژی محققان نیز نشان می‌دهد که احتمال ابتلا به سرطان ناشی از فرآورده‌های جانبی کلرزنی در استخرهای شنا 25 و در آب آشامیدنی، 6 در میلیون است.
در کلرزنی فاضلاب نیز هر چند به اعتقاد سازمان جهانی بهداشت، کلرزنی پساب فاضلاب‌ها به دلایل متعدد دشوار بوده و دستیابی به کیفیتی از پساب کلرینه شده که همواره شاخص‌های بهداشتی را تأمین کند، به تقریب ناممکن و غیراقتصادی است، اما با این حال، در شرایط خاص، موفقیت در کلرزنی پساب فاضلاب را منوط به نیل به شاخص‌های BOD کمتر از 20 و به ترجیح کمتر از 10، COD کمتر از 40 و TSS کمتر از 10 میلی‌گرم بر لیتر دانسته است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

خلاصه:

تامین آب سالم یکی از بزرگترین چالش های اصلی در زمان وقوع حوادث غیر مترقبه است. آب سالم کلید اصلی حفظ سلامت انسان بویژه در شرایط اضطراری است و آب براحتی ممکن است در محل منبع اصلی و یا بعد از تصفیه و حین ذخیره سازی در محل مصرف و یا بین آن ها به روش های مختلف آلوده شود. آب در حالی که براحتی آلوده می شود، تصفیه و سالم سازی آن برای شرب مشکل است. تامین آب کافی و تصفیه آب در شرایط اضطراری و کنترل و نظارت بر کیفیت آب، به عنوان یکی از مهمترین شاخص های سنجش خدمات رسانی به موقع به آسیب دیدگان مورد ارزیابی قرار می گیرد و از اهمیت خاصی برخوردار است. سازمان ملل توصیه می نماید که به ازای هر نفر 50-20 لیتر آب سالم شیرین در روز برای تامین نیازهای اساسی انسان مثل نوشیدن، پخت غذا و نظافت لازم است که 4-2 لیتر در روز آن برای شرب کافی است و باید از منابع آب با بهترین کیفیت تامین شود. منابعی که در هر زمان از جهت کمیت تامین کننده نیازهای ضروری، از جهت کیفیت مطلوب و مطابق استانداردهای آب شرب و از جهت هزینه های تصفیه و انتقال حداقل باشد و كمتر در معرض آلودگي بوده و علاوه بر آن ها از حفاظت و امنیت لازم نیز برخوردار باشد. با همین رویکردها در این مقاله روش های ساده تامین آب شرب در شرایط مختلف آب و هوائی و در زمان حوادث غیر مترقبه و ماموریت های نظامی معرفی خواهد شد.

لغات کلیدی: تامین آب، آب سالم، کمیت آب، کیفیت آب، شرایط اضطراری

مرجع تخصصی آب و فاضلاب